Les 2: Tijd & Ruimte
Schrijf je antwoorden in je aantekeningenschrift
Je kent het vast wel uit de film: nog tien seconden heeft de held om de bom te ontmantelen! Daar gaan we:
10, 9…
Helaas zit de actieheld vastgebonden op een stoel in het hoofdkwartier van de bad guy, dus hij moet eerst zijn boeien zien los te maken met een glasscherf van een kapotgeslagen whiskeyglas..
8, 7…
We moeten niet vergeten dat de held ook nog de wereld moet redden door op de computer van de schurk de geheime code te kraken waarmee hij de snode plannen weet te voorkomen – na drie keer een verkeerd wachtwoord is het gelukt…
5, 4…
De held rent door het hoofdkwartier en springt een hele trap naar beneden. Onderweg slaat hij drie brede portiers knockout –
3, 2…
en hij is bij de bom en haalt de juiste draadjes los, waardoor de bom onschadelijk is gemaakt. Of niet.
10, 9…
Helaas zit de actieheld vastgebonden op een stoel in het hoofdkwartier van de bad guy, dus hij moet eerst zijn boeien zien los te maken met een glasscherf van een kapotgeslagen whiskeyglas..
8, 7…
We moeten niet vergeten dat de held ook nog de wereld moet redden door op de computer van de schurk de geheime code te kraken waarmee hij de snode plannen weet te voorkomen – na drie keer een verkeerd wachtwoord is het gelukt…
5, 4…
De held rent door het hoofdkwartier en springt een hele trap naar beneden. Onderweg slaat hij drie brede portiers knockout –
3, 2…
en hij is bij de bom en haalt de juiste draadjes los, waardoor de bom onschadelijk is gemaakt. Of niet.
In tien seconden? Echt? Nee, natuurlijk niet; in de film duurt deze scène al gauw twee minuten. De regisseur van de film wijkt af van de werkelijke tijd. Zo wordt het verhaal een stuk spannender.
Dat doen schrijvers ook wel, op verschillende manieren. Ze laten een personage bijvoorbeeld drie pagina’s nadenken voordat hij antwoord geeft op een vraag. De tijd wordt trager beschreven dan in werkelijkheid; we noemen dat tijdvertraging.
Het tegenovergestelde kan natuurlijk ook: Deze zomervakantie ging ik op vakantie naar Italië. Ik bezocht Rome, Florence en Pisa en het hele gezin kwam zongebruind en goedgehumeurd terug. Een hele zomervakantie in drie zinnen! Dat is tijdverdichting.
Of de verteller maakt een sprong in de tijd: ‘Na de zomervakantie ging ik weer naar school.’ Of er begint een nieuw hoofdstuk en je hoofdpersoon is ineens twee jaar ouder, of aan het eind van zijn leven: dat noemen we een tijdsprong.
Heb je de film Titanic wel eens gezien? Welke tijdsprong wordt daarin gemaakt?
Dat doen schrijvers ook wel, op verschillende manieren. Ze laten een personage bijvoorbeeld drie pagina’s nadenken voordat hij antwoord geeft op een vraag. De tijd wordt trager beschreven dan in werkelijkheid; we noemen dat tijdvertraging.
Het tegenovergestelde kan natuurlijk ook: Deze zomervakantie ging ik op vakantie naar Italië. Ik bezocht Rome, Florence en Pisa en het hele gezin kwam zongebruind en goedgehumeurd terug. Een hele zomervakantie in drie zinnen! Dat is tijdverdichting.
Of de verteller maakt een sprong in de tijd: ‘Na de zomervakantie ging ik weer naar school.’ Of er begint een nieuw hoofdstuk en je hoofdpersoon is ineens twee jaar ouder, of aan het eind van zijn leven: dat noemen we een tijdsprong.
Heb je de film Titanic wel eens gezien? Welke tijdsprong wordt daarin gemaakt?
In een boek kunnen ‘vroeger’ en ‘nu’ elkaar afwisselen. Soms zijn de afwisselingen in tijd goed zichtbaar – door een ander lettertype, een nieuw hoofdstuk, een jaartal boven de tekst. Of de verteller spreekt in de tegenwoordige tijd als het nu is en in de verleden tijd als het vroeger is. Soms moet je het vooral afleiden uit de leeftijd van de hoofdpersonen, of tijdsaanduidingen in de zin: ‘dertig jaar eerder…’. Het verhaal wordt dan niet chronologisch verteld, maar je kunt zelf wel vaststellen wat de juiste tijdvolgorde is.
Kijk naar de clip ‘The scientist’ van Coldplay.
Wat is er bijzonder in de ‘chronologie’ van deze clip?
Wat is er bijzonder in de ‘chronologie’ van deze clip?
Wat kunnen we nog meer zeggen over tijd?
Een verhaal speelt zich af op een bepaald moment in de geschiedenis: in de Tweede Wereldoorlog, in 1999, in de jaren vijftig of in 2012, bijvoorbeeld. Soms wordt er een jaartal genoemd, soms krijg je ‘hints’ waardoor je weet in welke tijd het verhaal zich afspeelt.
Bekijk de volgende scene uit de televisieserie Mad Men. In welke tijd speelt deze serie zich af? Hoe weet je dat?
Een verhaal speelt zich af op een bepaald moment in de geschiedenis: in de Tweede Wereldoorlog, in 1999, in de jaren vijftig of in 2012, bijvoorbeeld. Soms wordt er een jaartal genoemd, soms krijg je ‘hints’ waardoor je weet in welke tijd het verhaal zich afspeelt.
Bekijk de volgende scene uit de televisieserie Mad Men. In welke tijd speelt deze serie zich af? Hoe weet je dat?
Lees nu de tekst hieronder uit het boek De oesters van Nam Kee (Kees van Beijnum). In welke tijd speelt dit verhaal zich af? (Klik op de foto om de tekst te kunnen lezen.)
En een verhaal heeft een bepaalde tijdsduur: in het sprookje Roodkapje is dat één dag, maar het sprookje van Rapunzel duurt veel langer (het begint met de moeder die van het kruid van de heks eet; vele jaren later is Rapunzel zelf volwassen – dus laten we zeggen, twintig jaar?). We noemen de tijd waarbinnen de gebeurtenissen gebeurd zijn, de vertelde tijd.
Bekijk de filmtrailer hieronder. In welke tijd speelt dit verhaal zich af? Hoe zie je de verandering in tijd in deze film? Wat zou volgens jou de vertelde tijd zijn?
Bekijk de filmtrailer hieronder. In welke tijd speelt dit verhaal zich af? Hoe zie je de verandering in tijd in deze film? Wat zou volgens jou de vertelde tijd zijn?
Om je een idee te geven van hoe dat in een boek eruit kan zien, hieronder twee voorbeelden.
Wat weet je al over de tijdslijn in deze romans, alleen door naar de inhoudsopgave te kijken? (Klik op de foto om de tekst te kunnen lezen).
Wat weet je al over de tijdslijn in deze romans, alleen door naar de inhoudsopgave te kijken? (Klik op de foto om de tekst te kunnen lezen).
Inhoud van ‘Een hart van steen’ van Renate Dorrestein.
Inhoud van ‘De koningin van Paramaribo’ van Clark Accord.
Meer lezen?
Je kwam in de bovenstaande tekst een paar citaten tegen uit boeken die ook erg geschikt zijn voor je leeslijst. Alles op een rijtje, met het niveau erbij als het boek op http://www.lezenvoordelijst.nl vermeld staat:
Je kwam in de bovenstaande tekst een paar citaten tegen uit boeken die ook erg geschikt zijn voor je leeslijst. Alles op een rijtje, met het niveau erbij als het boek op http://www.lezenvoordelijst.nl vermeld staat:
- Kees van Beijnum: De oesters van Nam Kee. 2000. Niveau 3.
- Tessa de Loo: De tweeling. 1993. Niveau 3.
- Renate Dorrestein: Een hart van steen. 1998. Niveau 3.
- Clark Accord: De koningin van Paramaribo. 1999. Niveau 2.